Waarom (meer) vrije tijd nodig is voor een goed leven
In vrije tijd komen alternatieven tot stand
Lieve mensen,
Jullie hebben tijd nodig voor het goede leven, maar het is ook zo dat een goede samenleving jullie tijd nodig heeft. Dat is in ieder geval de premisse van deze aflevering van de Goede Leven Show. Eens kijken of we er een mooi verhaaltje van kunnen maken.
U heeft mij horen vertellen dat meer vrije tijd goed is omdat je dan dingen kunt doen die het leven voldoening gevend maken. Je kunt interesses verkennen en talenten ontwikkelen, en daarmee onze ingeschapen nieuwsgierigheid bevredigen en het plezier van meesterschap ervaren. Je kunt tijd doorbrengen met de mensen die je dierbaar zijn, en daarmee samen het web van betekenissen spinnen die het leven zin geven. Zowel het ene als het andere kun je gedeeltelijk ook via het werk doen - maar slechts gedeeltelijk. De rijkdom van een multidimensionaal leven is alleen daarom al reden genoeg om onze tijd beter te spreiden (teveel werk is ook niet om andere redenen niet goed).
Vandaag vertel ik u echter dat dat uw aller vrijetijdbesteding systemische effecten kan hebben die op hun beurt weer voorwaarden voor een goed leven zijn – niet alleen maar jou en je naasten, maar ook voor anderen.
Dat heeft te maken met het feit dat 'hyperkapitalisme' op dit moment het fundament van het goede leven erodeert dat we in met name de naoorlogse periode hebben opgebouwd. Hyperkapitalisme betekent de totale Durchkommodifizierung van de samenleving - dat alles dus een markt wordt. Een stap terug doen van dat soort kapitalisme betekent dus een gedeelte van ons leven ontmarkten. Dat wil zeggen: een domein of activiteit uit de markt onttrekken of andere spelregels aan de uitwisseling van goederen en diensten opleggen.
Dat maakt alternatieve systemen mogelijk. Neem de voedselvoorziening. Die moet duurzamer zodat we de ecologische voorwaarden van ons goede leven niet vernietigen. Dat betekent dat dus bijvoorbeeld de stikstofproductie omlaag en dat de biodiversiteit omhoog gaat. Nu kunnen die doelstellingen gedeeltelijk prima binnen een marktsysteem gehaald worden, maar ontmarktte voedselproductieketens kunnen ook een belangrijke rol spelen. Ze hebben bovendien het voordeel dat deelname aan dergelijke ketens voor sommige mensen deel van een goed leven kan zijn.
Neem de voedselbossen die al her en der worden opgericht in Nederland. Die draaien gedeeltelijk op vrijwilligers (of leden), zijn goed voor biodiversiteit, en hebben kortere en dat wil zeggen robuustere ketens.
Pioniers van het Nederlandse voedselbos; ik zou zeggen hippiefilter incluis, maar dit is 2012 dus de kans dat IG hier aan te pas is gekomen is vrij klein. Zo schijn het licht gewoon in een bos, jongens.
Iets vergelijkbaars kun je zeggen over (stedelijke) moestuinen. Sommige mensen vinden het heel fijn om plantjes te groeien en het komt de biodiversiteit in de stad ten goede. Bovendien zijn het best efficiënte voedselproductiemachines, maar door de heel kleine schaal zijn ze niet economisch rendabel - het Nederlandse agro-exportwonder is niet voor niets de wetenschap van schaalvergroting. Als je echter de tijd van mensen 'ontmarkt' door ze meer vrije tijd te geven (over vrije tijd + bestaanszekerheid zal ik het binnenkort nog eens hebben), dan is die vraag van economische rentabiliteit niet meer relevant en houd je best efficiënte voedselproductiemachines over, in wederom korte ketens naar de voordeur.
Kortom, geef mensen de tijd en ze gaan creatief met elkaar aan de slag om nieuwe oplossingen te bedenken en uit te werken. Gewoon, omdat het leuk is.
Nog een paar voorbeeldjes.
Om nog even bij de flora te blijven: zie hier voor een landelijke actie om jonge boompjes te verkassen voordat ze er aan gaan en ze ergens anders de ruimte te geven. Zo kunnen een miljoen bomen het licht blijven opzoeken. Zo’n actie draait op vrijwilligers en dus op vrije tijd. (Overigens is zo’n actie op de korte termijn juist ook een goed voorbeeld van werk waar je als deel van een Green New Deal voor Nederland mensen voor kunt betalen.) (Eenzelfde observatie voor de ‘verstening’ van de Nederlandse tuin.)
Over vrijwilligerswerk gesproken, de miljoenen Nederlanders die op de één of andere manier zich inzetten voor een gedeeld of algemeen belang zullen kunnen beamen dat dat zeker deel uitmaakt van een voldoening gevend leven. Dat is ook verbinding met anderen, naast de band met je dierbaren. Psychotherapeut Paul Verhaeghe (in Filosofie Magazine):
“Wat moet ík doen?” Als mensen mij deze vraag stellen bij lezingen, zeg ik dat ze zich het best kunnen verenigen rond een gezamenlijk project. In één klap heb je dan een antwoord op eenzaamheid en op zinloosheid.
Tot een dergelijke conclusie kwam OVT van Radio 1 onlangs ook. Daarin werd de volgende bevinding van Rebecca Solnit besproken: “De menselijke natuur toont zich ten tijde van een ramp als veerkrachtig, vindingrijk, gul, empathisch en dapper”. Met de klap van een ramp heb je de vraag over eenzaamheid en zinloosheid niet nodig. ‘Dat gevoel er toe te doen,’ vroegen de gesprekspartners zich af, ‘kunnen we dat ook niet institutionaliseren in onze dagelijkse leven?’ Awel, meer vrije tijd leek hen alvast een belangrijk instituut, wat ik met deze brief overtuigend hoop te beamen 😎.
De besteleconomie. De-vandaag-besteld-morgen-in-huis-economie. Die is gedeeltelijk op uitbuiting gebouwd om het niet alleen gemakkelijk maar ook nog eens goedkoop te maken. Het is ook nog eens belastend voor het milieu. Het succes van die economie is gedeeltelijk gebaseerd op ons gebrek aan tijd. Neem Amazon Prime. Dat is een zo’n verleidelijke dienst simpelweg omdat winkelen… werk is. Krijgen we meer tijd, wordt ‘gemak’ wellicht ook een minder leidend principe.
Met meer tijd kun je zelf (of in gezelschap in repaircafés) dingen repareren in plaats van je aan de wegwerpeconomie te onderwerpen. Dat ontlast het milieu, maar sommigen zullen hier ook genoegen in scheppen. Het helpt hen beter te begrijpen en te manipuleren hoe dingen werken = nieuwsgierigheid en meesterschap = goed leven.
Curiosité in een Frans café repair.
Een samenleving die goed voor mensen is vereist manuren - tijd om de voorwaarden voor een goed leven te realiseren. Een aantal van die manuren kunnen vrijkomen en op natuurlijke wijze ingezet worden als we onze tijd decommodificeren. Hypersociaaldemocratie, zeg maar.
Fijn weekend nog en tot volgende week! Dan wil ik het hebben over hoe een beter milieu eindigt bij een beter zelf.
Hartelijke groet,
Marten