De 15-urige werkweek die centraal in ons ‘programma’ staat is een staaltje utopisch denken. Door de zaak op scherp zetten kun je, nou ja, scherper zien. Vandaag gaat het echter over een praktisch, per direct uitvoerbaar plan om van 32 uur de standaard werkweek te maken. 32 uur is geenszins utopisch – of zelfs maar marginaal: de grootste vakbond van Duitsland, IG Metall, pleitte jaren geleden al voor een 28-urige werkweek – omdat hun werknemers dat wilden. IG Metall staat nu ook achter een voorstel om de werkweek tot 32 uren te verkorten. Zelfs het bedrijfsleven is ervoor te vinden (hoe groter het bedrijf hoe groter de kans op instemming), volgens deze enquête die onlangs in het VK werd afgenomen. De enquête werd besteld door Autonomy, een Britse denktank. Die hebben afgelopen week een studie gepubliceerd over hoe die 32 uur werkelijkheid zou kunnen worden. Dat is het uitgangspunt van de brief deze week.
Welkom terug allemaal! Ik hoop dat jullie mij net zo hebben gemist als ik jullie. Heb je ondertussen een goed gesprek met een vriend(in) of collega gehad? Wil je die met ons delen? Laat het me weten! Ik zal over twee weken in ieder geval een voorzetje doen voor zo’n gespreksverslag. Voor mensen met koudwatervrees.
Als je ondertussen iemand weet die dit graag zou lezen, deel deze mail of de website dan.
Waarom zou je zo’n kortere werkweek willen?
Ten eerste staan we nu op een kritiek punt. Een belangrijk deel van economie ligt gedeeltelijk nog steeds op gapen, maar er komt een (geleidelijk) einde aan de noodsteunmaatregelen. Om een cascade aan ontslagen te voorkomen zodra die hekken van de dam gaan, kunnen we het werk maar beter beter verdelen.
Cruciaal punt is dat de verkorting wel met behoud (grotendeels) van salaris is. Die relatieve winst voor arbeiders laat sowieso al een tijd op zicht wachten, zo waarschuwde Klaas Knot van De Nederlandsche Bank onlangs ook nog. De hardwerkende Nederlander wordt genaaid (ik parafraseer).
Werk is van groot belang voor ons welzijn – we nemen deel aan het sociaal verkeer, we kunnen er erkenning voor krijgen en voldoening uit putten. Steeds meer maakt werk mensen echter ziek. De cijfers van aan burn-out-door-stress-en-overuren gerelateerd ziekteverzuim zijn niet mals (zie p. 4 van de studie).
Het verloop in essentiële sectoren zoals de zorg is daarom ook erg hoog. Veel zorgmedewerkers nemen ook ontslag en laten zich daarna als zzp’er inhuren, alleen maar om wat controle over hun tijd terug te winnen (maar met nefaste gevolgen voor de financiële en logistieke stabiliteit van de zorgorganisatie).Verschillende studies en experimenten hebben laten zien dat de productiviteit omhooggaat in een 4-daagse werkweek. Werkers zaten beter in hun vel en vergaderingen waren doelgerichter. Activiteiten die niet inherent zijn aan het werk zelf worden afgeschaft of verminderd. Om dat laatste op scherp te zetten – met de woorden van de deze week plotseling overleden politiek antropoloog David Graeber: er is minder ruimte voor de bullshitisering van werk – de mallemolen van de prestatie- en controlebureaucratie.
Het schept ruimte voor een betere verdeling van vrije tijd en onbetaald werk (en geld) tussen mannen en vrouwen. Vrouwen nemen nog steeds meer huishoudelijk en verzorgend werk op zich. Krijgt de man een dagje vrij kan over die verdeling opnieuw worden nagedacht. (Dat nadenken is niet een formaliteit – de extra vrije tijd op zich is geen garantie, slechts een mogelijkheidsvoorwaarde.)
Goede vaders leren goed wassen. (Foto van het CDC)
Maar kan het wel?
Ik laat de logistieke vraag even buiten beschouwing of er wel geschikte mensen zijn voor de posities die ontstaan. Is het te betalen?
Volgens de berekeningen van Autonomy wel. Dat wil zeggen, de overheid als initiatiefnemer kan met overzichtelijke kosten de 4-daagse werkweek voor ambtenaren (in het VK hoort daar de zorgsector grotendeels bij) en honderdduizenden banen creëren. Dat berekenen ze ruwweg zo: men neme het totaal aantal uren die in de publieke sector worden gewerkt (36.5 uur x aantal werknemers), je neemt het verschil met het aantal uren dat datzelfde aantal werknemers over 32 uur nog werkt, die vul je op met nieuwe 32-uur contracten, je berekent hoeveel dat extra kost, daar trek je eventueel gewonnen belastingen van af en je houdt rekening met productiviteitswinst, en dan kom je uit bij – in het VK – 6% van de totale personeelskosten of 1% van het totale overheidsbudget.
Betaalbaar.
Spitsuur op de vrijdagmiddag van 32-urige werkweek. (Foto van Gemma Evans)
En dan? Hoe verder?
Je kunt aannemen dat dit op zich een voorbeeldwerking voor de privésector zal hebben, maar om het bredere aanpassingsproces wat te versnellen kan de overheid eisen gaat stellen bij aanbestedingen en toeleveranciers (net als Apple nu – soort van – doet met betrekking tot diversiteit). Ze kunnen voorrang geven aan bedrijven die hun ‘work-life balans’ op orde hebben (dit soort voorrang wordt ook nog eens expliciet door EU aangemoedigd).
Lost dit alles op?
OK, dat was een retorische vraag. Nee, zeker als we de trend door kunnen zetten naar 28 uren en wellicht lager, moeten we met elkaar het gesprek aangaan om te bepalen wat we met die extra vrije tijd willen doen. Daar kan de overheid bijvoorbeeld via zo’n Culturele New Deal aan bijdragen, maar ook initiatieven als de onze (en Youtopia, al eerder genoemd) kunnen bijdragen aan deze zowel persoonlijke als maatschappelijke reflecties.
Geniet van de tijd die is overgebleven van de 40-urige werkweek. Tot over twee weken en aarzel niet om me met een vraag of suggestie te schrijven!
Groeten,
Marten