Duurzaamheid vereist een nieuwe politieke logica
We hebben zes maanden om die logica op te leggen. Moeten we dat doen?
Beste mensen,
welkom terug bij het goede leven. Ik ben langer weggeweest dan voorzien - vorige week er even tussenuit en daarvóór was het me niet meer gelukt om iets te schrijven. De storm voor de stilte.
Ik hoop dat het jullie ondertussen goed gaat.
Laten we de koe meteen bij de horens vatten.
In een kleine zes maanden zijn de verkiezingen. Het zijn de meest zwaarwegende verkiezingen van onze levenstijd tot nog toe. Hyperbool?
Volgens de beste inschatting van klimaatwetenschappers op dit moment zal alle opwarming van de aarde boven 1,5C ten opzichte van de 19e eeuw catastrofaal zal uitpakken (voor tenminste honderden miljoenen mensen) en hoe verder daarboven hoe catastrofaler. Blijven we koersen op 3 graden opwarming, dan zal het klimaat over de volgende eeuwen (en millennia!) onomkeerbaar veranderen en de ecologische basis van onze samenlevingen uithollen en wegspoelen. Alles zal op drift raken.
Er ís nog een theoretische kans om ergens in de buurt van anderhalve graad opwarming te blijven. Door een complete en acute make-over door te voeren van hoe onze wereld wordt aangedreven.
Maar dan moeten we wel nu alles op alles zetten. Als we dat niet doen, dan is de kans verspeeld. Daarna is het alleen nog maar de vraag hoe catastrofaal de opwarming zal uitpakken.
De enige verkiezingen die nog zwaarder zouden kunnen wegen zijn, met andere woorden, de daaropvolgende verkiezingen.
Nu hebben wij in Nederland (in tegenstelling tot de VS) een klimaatwet. Elke regering moet in ieder geval plannen maken voor de ontkoling van de samenleving. Maar qua plannen zijn we (net als in de VS) bijlange niet bij een gehele mobilisatie van onze economie zoals die door Saul Griffith in de video wordt uitgetekend.
Ik worstel nu een beetje met wat dat voor mij en en deze nieuwsbrief betekent. Het is mogelijk dat een beweging de politiek dichter in de buurt van zo’n mobilisering kan brengen. Ik wil die mogelijkheid aan jullie voorleggen en ik hoop dat jullie je mening met mij zullen delen. Moeten we hier iets mee?
De uitdaging
Ten eerste: de publieke opinie moet opschuiven. Het moet algemeen begrip worden dat de aanpak van klimaatverandering ons in staat zal stellen het leven er beter op te maken.
Ten tweede: zorgen dat de juiste partijen verkozen worden en vervolgens druk op de partijen uitoefenen ‘to walk the line’. Dit tweede doel nastreven draagt automatisch bij aan het behalen van het eerste.
Wat bedoel ik met de juiste partijen? Het heft kan niet weer in de handen van een VVD van Rutteaanse stempel vallen. Een partij zonder visie, op dit moment? Politiek failliet. Rechtspopulisme stelt de wetenschap van opwarming in vraag. Het CDA heeft onder Buma weinig blijk van rentmeesterschap gegeven, dus dat stemt ook weinig hoopvol.
De partijen die op korte termijn het meest ontvankelijk zullen zijn voor de roep om een grootscheepse ombouw van onze samenleving, in naam van welzijn voor allen, zijn de partijen op de linkerflank. Hun politieke legitimiteit hangt van dergelijke ideeën af.
Links/progressief is traditioneel echter electoraal zwak in dit land. Tot nu toe zijn ze daar mee hoofdzakelijk mee omgegaan door elkaar te beconcurreren.
Electorale kracht kunnen ze echter winnen door juist de samenwerking aan te gaan: een gezamenlijk alternatief te vormen. Dat een stem op hun partij een stem op een verbond is om binnen enkele decennia brede welvaart in een schone economie en een mooi land te brengen.
Dat gezamenlijke alternatief kan de basis zijn voor een manifest. Met hun steun daarvoor moet burgers vervolgens duidelijk maken dat die partijen meer te winnen hebben als ze samenwerken dan als ze zich onderscheiden. Dat is de uitdaging.
Burger. (Foto van Daniel Mingook Kim.)
Manifest 2.0
Die uitdaging vereist dat gelijkgezinde organisaties en initiatieven hun krachten bundelen. Zij moeten zelf ook de punten van overeenkomsten vinden en een soort verbond aangaan.
Lukt dat en treed je met zijn allen vervolgens met dat manifest de publieke ruimte in om druk op de politiek op te voeren heb je meteen ook een krachtig instrument om de publieke opinie te doen verschuiven.
Een voorzetje:
We staan voor een maatschappelijke transformatie op een schaal en snelheid die dit land niet meer heeft gezien sinds de wederopbouw. Net als toen ligt ons de bloei van onze sociaaldemocratie en onze welvaartsstaat in het verschiet.
Deze unieke omstandigheden vereisen echter groothartige samenwerking van partijen. Radicale en grootschalige acties zullen nodig zijn. De economie moet op andere leest geschoeid. Onze bebouwde en natuurlijke omgeving naar andere principes geordend. We hebben het vertrouwen nodig dat onze vertegenwoordigers het eens zijn over de urgentie van de zaak en over richting van de aanpak.
We hebben gelukkig al heel goede ideeën van hoe het niet en hoe het wel moet.
De financiële sector moet in dienst van essentiële levensbehoeften worden gesteld, door nieuwe spelregels, democratisering en vergroening.
We hebben massale investeringen in schone technologieën nodig en in de mensen die die technologieën bedenken en onderhouden. Er moet tegelijkertijd wel haast worden gemaakt met de gelijke verdeling van de lusten die die investeringen opleveren.
Met grootschalige investeringen in koolstofarme sectoren, zoals onderwijs, cultuur en gezondheidszorg kunnen we de economie opschonen en essentiële beroepen met waardigheid bekleden.
Door het Nederlandse landschap te vergroenen ontstaat er een nieuwe natuurlijke weelde - een gedeeld en breed toegankelijk nationaal erfgoed.
Uiteraard zullen onze inspanningen om klimaatverandering te stuiten tevergeefs zijn als we niet ook armere landen helpen duurzame welvaart te scheppen. Dat is geen liefdadigheid, maar juist begrepen eigenbelang.
We willen dat de politieke partijen samen hun schouders onder deze onderneming zetten. De details zullen uitgezocht moeten worden, maar de principes moeten helder zijn. We willen op dit platform kunnen stemmen, zonder ons zorgen te maken dat onze stem verloren gaat aan kneuterige concurrentie.
Plan van aanpak
De ultieme kracht van dit manifest zal blijken wanneer mensen hun politieke vertegenwoordigers erover gaan schrijven en bellen, in aanloop naar de verkiezingen en daarna, als ze zich niet aan het pact houden. Electoraal gewin moet in samenwerking blijven zitten.
Maar daarvoor moet eerst dat gezamenlijk geformuleerde manifest er komen.
Een paar twijfels waarbij ik hoop dat jullie me kunnen helpen:
De crux zit ‘m in de poging om de standaard politieke logica te doorbreken. Op een gedeeld politiek platform zetten partijen niet in op individuele partijgroei, maar op collectieve winst. Hoe kunnen we dit bewerkstelligen? Wat kunnen we leren van eerdere pogingen?
Dit initiatief gaat mogelijkerwijs ten koste van de politiek van het goede leven. Ik weet niet op hoeveel overeenstemming de ideeën uit deze nieuwsbrief kunnen rekenen. Ik blijf wel geloven in de potentiële kracht om zo over politiek, overheid en bedrijvigheid na te denken en zou dat ook willen blijven doen. Wat denken jullie daarvan?
Hoe denken jullie er verder over? Is het nodig? Is het haalbaar? Kennen jullie al een vergelijkbaar initiatief? Laat het weten!
Hartelijke groet,
Marten