Links ging nogal eens een eind mee in de rechtse perceptie van de werkelijkheid, in plaats van te putten uit het eigen gedachtegoed over de echte problemen van deze tijd: de armoede van de publieke dienst na dertig jaar neoliberaal beleid, de klimaatcrisis, de toenemende ongelijkheid. Voor de revitalisering van de linkse visie hierop is samenwerking tussen PvdA en GroenLinks op inhoudelijk terrein zo gek nog niet. (Marcel van Hooven, Een wanhoopssprong in het duister, 11 maart 2020)
Dergelijke zinnen zullen je waarschijnlijk zeer bekend in de oren klinken. Ettelijke malen heeft men ‘links’ al opgeroepen om een ‘visie’ voor te toekomst te ontwikkelen; een visie die eindelijk een alternatief kan bieden aan de ideologische armoei van de afgelopen decennia en die links een nieuwe rol in de partijpolitiek zou kunnen geven en de basis zou kunnen leggen voor een nieuw maatschappelijk verbond.
Zelfs ik heb me in die lange rij gevoegd! Zie dit nooit naar buiten gebrachte pamflet dat ik ooit samen met mijn waarde collega Frank van As opgesteld heb:
De Nederlandse linkse politiek zit in het slop. Met een verlies van 17 zetels ten opzichte van 2012, hebben de afgelopen verkiezingen linkse politiek een schrijnende nederlaag opgeleverd. […] Tijdens het grootste deel van de 20e eeuw was linkse politiek nog op een duidelijk en vooruitstrevend ideaal gebaseerd: de realisering van het arbeidersparadijs. De diverse linkse partijen verschilden in hun voorstelling van hoe dit ideaal nagestreefd diende te worden, maar het gaf hen desondanks de gedeelde basis waarop zijn naar een eerlijkere verdeling van de welvaart en (de ooit hoognodige) materiële verbetering van de arbeidersklasse streefden.
Maar in de nasleep van de ondergang van het communisme werd dit ideaal als achterhaalde ballast overboord gegooid. […] Het probleem is dat Links het oude ideaal nooit met een nieuwe heeft weten te vervangen. Sinds Paars weet het dientengevolge geen wervend verhaal meer te presenteren over waarom het überhaupt bestaat – en slaagt er dus slecht in om kiezers buiten de eigen parochie nog aan te spreken. Links is richtingloos.
Het is de hoogste tijd om linkse politiek nieuw leven in te blazen.
De open brief waar dit fragment uit komt, stamt uit 2017. En… nu is het 2020 and I’m back baby! In drie jaar is er veel veranderd, maar veel ook nog niet. Een overzicht:
Trump en Brexit waren twee van de aanleidingen waarom Frank en ik überhaupt over een pamflet begonnen na te denken. Anderen zagen dit net zo: in de VS en het VK is de herbronning van links met veel horten en storen vol op gang gekomen. In Nederland met minder horten en stoten, maar ook met minder élan.
In die herbronning ontstaat er langzaam een coherent alternatief voor het neoliberale midden. De meeste vaart zit er achter progressieve klimaatpolitiek, maar de nieuwerwetse, gepolitiseeerde klimaatbewegingen putten ten dele ook uit de randen van links denken, waar men vrijer, kritisch en utopisch, naar nieuwe fundamenten voor de sociaaldemocratie heeft gezocht. Die ideeën worden daardoor nu meer mainstream.
Electoraal gezien is er nog weinig bereikt, behalve een verschuiving van het Overtonvenster.
Gezien deze ontwikkelingen, wat wil ik doen?
Die nieuwe ideeën die langzaam hun weg naar de mainstream vinden verder uitwerken en breder gehoor geven
Aansluiten bij mensen die hier al mee bezig zijn, door mee (en tegen) te denken en hun een podium te geven
Podium.
Indien de ideeën aanslaan en inspireren, vertalen naar de praktijk: een beweging vormen die druk uit kan oefenen op partijen om een electoraal blok te vormen die breed deze ideeën steunt en die op lokale schaal kan gaan experimenteren en de lessen kan delen. Maar dan zijn we wel ff verder.
Het belangrijkste is om de ideeën te ontwikkelen en te institutionaliseren, precies zoals onze neoliberale voorvaderen het ons geleerd hebben. Ook wel belangrijk: wat er verder sinds 2017 niet is veranderd, is de aard van dit beestje. Ik ben geen agitator. Ik kan wel een beetje schrijven. Dus dan doe ik dat maar.
Maar waarom?
Nu hoor ik je zeggen: goh, maar er zijn al zoveel plekken op het web waar je progressieve politieke en links commentaar kunt vinden. Wat gaat dit toevoegen?
In één woord: cohesie. Ik stel een nauw omschreven doel voor deze nieuwsbrief voor: uit te denken, voor een Nederlandstalig publiek, wat een politiek van het goede leven voor kan stellen. Met het goede leven bedoel ik in beginsel slechts dit:
Een leven waarin een mens zich kan ontplooien. De mens is een creatief wezen (super filosofisch, weet ik). Dingen tot stand brengen en vaardigheden vergroten brengen ons diepe bevrediging.
We zijn ook sociale wezens. Tijd voor en met onze dierbaren is essentieel voor geluk en gezondheid.
Hoe mensen deze beginselen invullen maakt an sich niet uit. Wat uitmaakt is dat een samenleving hen in staat stelt om er invulling aan te geven. Het punt van een politiek van het goede leven is dus de voorwaarden te scheppen waarin mensen de tijd en ruimte hebben om hun goede leven te leiden. Dat uitgangspunt kan de basis vormen van een verrassend brede waaier aan beleidsprincipes en -maatregelen.
Hoe gaat dit er uit zien?
In de komende weken, in principe elke vrijdag, zal ik een aantal startschoten geven.
Veel van deze gedachten zijn niet af, maar door over te schrijven, kan ik zelf in ieder geval een paar stappen verder zetten en ik hoop natuurlijk op jullie input.
Ik claim overigens geen originaliteit in die gedachten – het komt allemaal uit dat brede reservoir van kritisch utopisch links. Het punt is om die gedachten verder uit te werken, in het bijzonder voor het Nederlandstalig gebied, en vooral: bredere bekendheid te verlenen.
Ik hoop dat anderen mee zullen willen denken. Regels voor deelname zijn eenvoudig: schrijf een stuk over het goede leven – wat het is, hoe we de voorwaarden ervoor kunnen creëren, of hoe het dichterbij kunnen brengen – en houd het binnen de 1000 woorden. Neem dat vooral niet te zwaar, het kan gewoon een reactiestuk zijn op een interessant artikel dat je tegenkomt. Verhalende verbeeldingen van hoe zo’n samenleving eruit kan zien zijn zeer welkom.
Ik heb de indruk dat zoiets nog niet bestaat, but correct me if I’m wrong. Dan houen we er meteen mee op 😃. Voel je vrij om mensen erbij uit te nodigen. Stuur deze of de volgende mail(s) door; hier heb ik een knop waar je op kunt klikken om je in te schrijven:
Groet!
Marten