Vriendelijke vrienden,
Zoals jullie ongetwijfeld ook gemerkt zullen hebben is de (sociale) mediaproductie in overdrive gegaan door het nieuwe coronavirus. Er wordt heel wat af gediagnosticeerd en geprognotiseerd. Veel mensen grijpen de kans om hun visie voor de toekomst neer te zetten. (Sommigen ergeren zich daaraan, wat ik niet goed snap.)
De diagnoses en prognoses variëren, maar wat mij betreft is het als volgt. Er komt een economische crisis aan als gevolg van de maatregelen die we hebben moeten nemen om het coronavirus het hoofd te bieden. Als we die crisis ook het hoofd willen bieden, dan moeten er sowieso buitengewone maatregelen genomen worden. Laat dat dan alsjeblieft maatregelen zijn die het leven er op de langere duur beter op maakt voor zoveel mogelijk mensen. Laten we dus niet op herhaling gaan met het soort maatregelen die in 2008 weliswaar een economische instorting hebben weten af te wenden, maar dat op ontelbare wijzen ten koste van de bestaanszekerheid en het welzijn van heel veel mensen hebben bereikt.
We hebben een ander draaiboek nodig.
Een voorbeeld. Voor sommige mensen staat de crisis al aan de deur. Zoals Martin Schuurman van Laat Bloeien onlangs schreef, “de eerste klappen van de ingezette recessie worden opgevangen door onze 1,2 miljoen zelfstandigen”. Het kabinet stelde daarom ook voor 3 maanden de bijstandsuitkering aan ZZP’ers ter beschikking. Een buitengewone maatregel. Maar, zoals Schuurman vervolgens betoogt, door vast te houden aan die ingesleten en sleetse toetsingsregels stevent de overheid regelrecht aan op een “uitvoeringsdrama”. Geef die mensen gewoon 1000 euro in de maand en zie we daarna weer verder.
Dingen anders aanpakken dus. Maar, niet dat ik het er mee oneens ben, waarom een basisinkomen? Waarom niet iets anders? Zo stelt Jesse Frederik een “voorschotbank” op basis van de btw-aangifte voor. Kan ook?
Dan komen we weer uit bij waar ik vorige keer mee afscheid had genomen: visie als vergezicht en visie als programma, d.w.z. een stelsel van principes en maatregelen. Sympathiek als een maatregel als een (tijdelijk) basisinkomen ook is, als zo’n maatregel niet geschraagd wordt door een geheel aan principes vrees ik voor de politieke houdbaarheid ervan. Ik geef meteen toe als dit blijk geeft van een naïef begrip van politiek, maar me dunkt dat als niet duidelijk is voor vóór- en tegenstander waarom een maatregel belangrijk is, wat de waarde en functie ervan is, dat ‘ie makkelijk het slachtoffer wordt van politieke koehandel. Met een samenhangend pakket kun je harder de onderhandelingen insteken dan met losse flodders.
Ik zeg dit vooral met het oog op de verkiezingen van volgend jaar, die van ongekend belang zullen zijn, aangezien de jaren nu wel heel hard wegtikken op weg naar 2030.
Vorige week schreef ik dat je een vergezicht nodig hebt om een programma (principes en maatregelen) op te kunnen stellen. In het bijzonder had Quiggins vergezicht van een samenleving met een 15-urige werkweek Frank en mij geïnspireerd om een stelsel aan principes te formuleren.
We waren toen nog wat pretentieuzer, dus we noemden het theses. Hieronder staan ze.
We waren niet zo pretentieus dat we ze ergens gingen opspijkeren. (Foto van Frank Busch.)
Theses voor een politiek van de toekomst
Politiek moet gaan over hoe we de voorwaarden van een goed leven kunnen garanderen.
Een goed leven betekent een leven waarin we tijd hebben om met onze dierbaren door te brengen en ruimte om creatief te zijn. Menselijk geluk is niet los te maken van de verbinding die we met anderen aangaan. Daarnaast haalt elk mens voldoening uit dingen te maken, tot stand te brengen, en zijn of haar vaardigheden daarbij te vergroten.
De voorwaarden voor dit goede leven zijn vrijheid en zekerheid. De twee hebben elkaar nodig. Vrijheid zonder zekerheid is niets meer dan onderdrukking; zekerheid zonder vrijheid is beknotting.
Vrijheid is in belangrijke mate vrije tijd. Nieuwe politiek is daarom een politiek van tijd. Tijd vrij maken is mensen kans geven hun goede leven vorm te geven.
Bestaanszekerheid is nodig om de vrije tijd goed in te kunnen vullen. Essentiële levensvelden als de zorg, huisvesting, sociale zekerheid en onderwijs mogen en hoeven mensen geen kopzorgen te bezorgen. De staat moet hier haar soevereiniteit ten opzichte van de (nep) markt weer opeisen.
Teveel tijd gaat verloren aan het ontwarren van bureaucratisch knopen. De politiek van de toekomst is daarom een politiek die het leven simpeler maakt: die met begrijpelijke richtlijnen wouden aan onduidelijke regels velt, en autonomie teruggeeft aan mensen die met die richtlijnen moeten werken of leven.
De politiek van de toekomst schept ruimte voor samenzijn en individuele ontplooiing, en schenkt tijd voor een focus op wat het leven waardevol maakt.
‘Een coherent verhaal’
Waarom is een basisinkomen voor ZZP’ers goed idee? Omdat ’t het leven eenvoudiger maakt. Het zou de taak van de overheid moeten zijn om het leven eenvoudiger te maken. (Nu denk ik dat een vereenvoudiging van het sociale zekerheidsstelsel in Nederland voorlopig meer voor de hand ligt dan een basisinkomen, maar dat is een discussie voor later, stel ik voor 😉. En anders horen we je wel onder in de bijdragen!) Van principes als het goede leven, vrijheid en zekerheid kun je beleidsmaatregelen afleiden, maar ze kunnen omgekeerd om duidelijk maken wat de waarde en functie van zo’n beleidsmaatregel is.
Maatregelen komen volgende week aan bod. In komende edities wil ik overigens ook nog verder bij het vergezicht blijven stilstaan – hoe een samenleving met een 15-urige werkweek eruit zou kunnen zien. Ik hoop ook dat jullie me daarbij helpen om dat verder voor te stellen.
Voor nu hoop ik dat jullie gezond een fijn weekend tegemoet gaan.
Hartelijke groet,
Marten
PS Ik heb sommigen van jullie ongevraagd toegevoegd aan de lijst (omdat we het op de één of ander moment hier al samen over gehad hadden), dus je mag je er uiteraard ook ongevraagd weer van uitschrijven! Vergeet ik steeds te zeggen.