Een tijdje geleden verscheen op De Correspondent een artikel over het werk van Maaike van der Aar, landelijk bestuurder jeugdzorg bij de FNV. Zij heeft o.a. gestreden voor de afschaffing van het tijdrovende tijdschrijven.
De jeugdzorg is natuurlijk paradigmatisch voor wat er fout is gegaan in het neoliberale tijdperk. Afstoting van verantwoordelijkheid door de (landelijke) overheid, introductie van ‘marktwerking’, en de controlebureaucratie die beide zetten onvermijdelijk tot gevolg hebben. Voor Van der Aar was het tijdschrijven een bijzonder pijnlijk symptoom van de verwrongen relaties binnen dit systeem. Lees het artikel om die verwrongen relaties duidelijk in beeld te krijgen. In het kort: gemeentes moeten de zorg ‘inkopen’, die vervolgens adequaat verdelen onder bewoners terwijl ze daar de noodzakelijke competentie niet voor hebben. Tegelijkertijd moeten ze controleren of de ‘markt’ wel werkt, door verantwoording (tijdschrijven) te vragen.
Het afschaffen van het tijdschrijven was een bitterzoete overwinning, omdat het onderliggende systeem, waarin het neoliberale model diep verankerd zit, onveranderd blijft. Het alternatieve systeem dat ze heeft voorgelegd aan de minister vindt vooralsnog geen gewillige oren. Het is op een te andere leest geschoeid. We komen niet makkelijk los van neoliberaal denken.
Deze editie is, zoals aangekondigd, mijn laatste startschot. Ik wil een aantal opties voorleggen van hoe we verder zou kunnen gaan.
1
Het hoofddoel zou dit kunnen zijn: ons uit het neoliberale mal los te weken. Een goede ‘werkhypothese’ daarvoor denk ik is het idee dat we met dat neoliberale gedachtengoed echt een foute afslag in de geschiedenis hebben genomen. Een dwaalspoor dat de vooruitgang die we na de oorlog hebben gezien heeft stopgezet en teruggedraaid. Niet dat de naoorlogse consensus zonder gebreken was, maar dat een groepje mensen gewoon de verkeerde lessen uit het verleden hebben getrokken en dat we die lessen voor waar zijn gaan aannemen. Maar ze zijn niet waar, ze zijn dom.
Om die hypothese te bewijzen kun je best ver komen denk ik 😁. (Dat gezegd hebbende, als iemand **kuch** Lieve **kuch** een poging zou willen doen om de nulhypothese te bewijzen, door te schrijven over wat er te redden valt uit het neoliberale tijdperk, dat zou ook zeer welkom zijn.)
Er zijn al veel voorstellen voor beter werk, wonen, betere sociale zekerheid en financiële sector. Die hier verzamelen is op zich waardevol, waarschijnlijk, omdat er volgens mij nog niet zo’n plek is. Maar waardevoller is misschien nog het verhaal kunnen schrijven waarom die ideeën goed zijn. Dat – durf ik het te schrijven? – Grote Verhaal is nog niet breed bekend.
Oftewel, we zouden ons dan voornamelijk bezighouden met de vraag waar we naar toe willen. Wat betekent goed werken, goed wonen en goed leven?
2
Een stapje verder dan alleen hier ideetjes uitschrijven is het land in te gaan (al dan niet digitaal) en mensen die zelfde vraag voorleggen. Een leuke, engagerende manier om nieuwe ideeën zowel te genereren en ze bredere bekendheid te verlenen. (Zie hier voor inspiratie de “motiverende gespreksvoering” uit de gedragstherapie die de econoom Robert Constanza als model neemt voor zijn toekomstscenarioworkshops.)
3
Nog een stap verder is dan ook logisch. Als je al mensen gaat vragen waar we naar toe moeten, dan ligt de vraag ‘en hoe gaan we dat dan doen’ al snel op de natgemaakte lippen. Dus we kunnen de nieuwsbrief gaan uitbouwen tot een platform waarmee mensen elkaar kunnen ondersteunen om de principes die we hier uitkristalliseren toe te passen in hun eigen werk- en leefomgeving. Je kunt al veel doen zonder (landelijke) ‘politiek’. Bedrijven kunnen andere afspraken met werknemers, gemeentes hebben hun eigen beleidsruimte, mensen kunnen samen iets ondernemen.
4
Maar we zouden we ons (ook) kunnen richten op de landelijke politiek. De tijdslijn daarvoor is dan heel duidelijk – vóór de aankomende verkiezingen. De partijen zijn zich nu al natuurlijk aan het ‘herbronnen’, maar een beweging voor het goede leven kan hen scherp houden. Dat betekent denk ik twee dingen: het meest voor de hand liggende is te ijveren voor een electoraal blok van het goede leven. Een alliantie van partijen, die elk op hun eigen manier, samenwerken vanuit dat toekomstbeeld van een goede en weldoende samenleving. Samenwerken, want elkaar beconcurreren heeft geen enkele zin.
Samen sta je sterk. (Foto van Todd Trapani op Unsplash.)
Vorm en inhoud
Hoe zou het er voorlopig concreet kunnen uit zien? Ik beperk mijn voorstel even tot Stap 1. Stappen 2 t/m 4 klinken weliswaar erg leuk, maar lijken me nog wat hoogdravend.
De brieven (van jullie en van mij) gaan over ‘het goede leven’, waar het ook geleefd wordt (of kan worden).
(Echter: jaren geleden dacht ik de 15-urige werkweek een goede manier was om bij een duurzame samenleving uit te komen. In plaats van mensen iets ‘af te pakken’, het leven moeilijker te maken, bied je zicht op iets waardevols dat toevallig ook uitstoot reduceert. Nu vraag ik me af we de 15-urige werkweek niet een onderdeel moeten maken van het grotere project van klimaatstabilisering. Andersom dus. Niet omdat nu zoveel meer mensen affiniteit met het klimaatvraagstuk hebben (maar dat verandert misschien wel), maar omdat het eenvoudigweg politiek momentum heeft.)
Het mogen eigen hersenspinsels zijn, of slechts een doorgeefluik. Het kan een nerdy beleidsstuk zijn of een verhaal of visualisatie over goed (of niet-goed) leven. Podcasts behoren ook tot de mogelijkheid.
Naast de wekelijkse brief, kunnen we ook samen lezen (een artikel of boek) en online (op dit platform, met tekst, of zoiets als Zoom) met elkaar bespreken. Die discussie kan natuurlijk ook weer de basis vormen van nieuwe edities.
De brieven moeten volgens mij niet gaan over wat politieke partijen zoal (niet) doen:
niet over rechtspopulistische partijen, want we willen een nieuwe toon zetten, en hoe meer je reageert op anderen hoe meer je terug wordt gezogen in de toon die die anderen hebben gezet.
Maar ook niet over linkse partijen: affiniteit (en frustratie) ligt daar meer voor de hand, maar het is interessanter denk ik als het niet een exercitie in politieke identiteit wordt. Dus laten we het vooral over de waarden en ideeën zelf hebben.
Hauptsache: deze nieuwsbrief en elk eventueel groter project moet energie blijven geven. Het moet leuk zijn om te doen of te volgen en elke stap verder moet een beetje overzichtelijk blijven.
Zouden jullie je mening willen geven? Je kunt reageren door een opmerking te plaatsen op de webpagina van deze brief (dan kunnen anderen ‘m ook zien) of je kunt mij een mailtje sturen. Dan kan ik de ideeën op een rijtje zetten en weer aan jullie voorleggen. Laat me ook weten of je het ziet zitten op (heel) af en toe een stukje te schrijven.
Mochten jullie inderdaad een voortzetting zien zitten, dan kunnen we misschien de week erop onze eerste online ‘gesprek’ hebben om de opties te doorspreken/doorschrijven.
Hartelijke groet, en fijn weekend,
Marten
Hela Marten Boekelo! Ik wil sowieso wel even heen en weer schrijven over die aangenomen "domheid" van "het neoliberalisme" hoor. Ik wil dan pleiten voor een gezellig en toegankelijk format, met korte en interactieve tekstjes. Een soort chat-blog? Sorry voor de lelijkheid van het woord. Ik wil ook pleiten voor niet meer lezen. Lezen is eindeloos. We hebben wel genoeg gelezen. Laten we nu wat zeggen.